احکام شرعی - احکام مالی که انسان آن را پیدا میکند - تطابق با فتوای آیت الله العظمی خویی

2564 - ( مال گم شده كه از قسم حيوان نيست ، چنانچه انسان پيدا كند و نشانه اي نداشته باشد كه به واسطه آن صاحبش معلوم شود، چه قيمت آن كمتراز يك درهم "6/12نخود نقره سكه دار" باشد يا نباشد، مي تواند آن را براي خود بردارد، ولي احتياطمستحب آن است كه آن را از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد.) مالی که انسان پیدا می کند اگر نشانه ای نداشته باشد که به واسطه آن صاحبش معلوم شود احتیاط واجب آن است که از طرف صاحبش صدقه بدهد.

2565 - اگر مالی پیدا کند ( قيد "كه نشانه دارد" در رساله آيةالله خويي ذكر نشده است .) که نشانه دارد و قیمت آن از 6/12 نخود نقره سکه دار کمتر است ، چنانچه صاحب آن معلوم باشد و انسان نداند راضی است یا نه ،نمی تواند بدون اجازه او بردارد، و اگر صاحب آن معلوم نباشد، می تواند به قصداین که ملک خودش شود بردارد، ( و واجب است كه هر وقت صاحبش پيدا شد، در صورتي كه تلف نشده خودمال را، و در صورتي كه تلف شده عوض آن را به او بدهد.) و در این صورت اگر تلف شود، نباید عوض آن را بدهد، بلکه اگر قصد ملک شدن هم نکرده و بدون تقصیر او تلف شود، دادن عوض بر او واجب نیست .

2566 - هرگاه چیزی که پیدا کرده نشانه ای دارد که به واسطه آن می تواند صاحبش راپیدا کند اگر چه صاحب آن ( سني يا كافري است ، كه اموالش محترم است در صورتي كه قيمت آن چيزبه مقدار يك درهم برسد بايد از روزي كه آن را پيدا كرده ، تا يك سال در محل اجتماع مردم اعلان كند.) کافری باشد که در امان مسلمانان است در صورتی که قیمت آن چیز به "6/12" نخود نقره سکه دار برسد باید اعلان کند و چنانچه ازروزی که آن را پیدا کرده تا یک هفته هر روزی و بعد تا یک سال هفته ای یک مرتبه در محل اجتماع مردم اعلان کند کافی است .

2567 - اگر انسان خودش نخواهد اعلان کند، می تواند به کسی که اطمینان داردبگوید از طرف او اعلان نماید.

2568 - اگر تا یک سال اعلان کند و صاحب مال پیدا نشود ( در صورتي كه آن مال را در غير حرم مكه پيدا كرده باشد، مي تواند...) می تواند آن رابرای خود بردارد به قصد این که هر وقت صاحبش پیدا شد به او بدهد ( يا از طرف صاحبش صدقه بدهد و اگر آن مال را در حرم پيدا كرده باشد،احتياط واجب آن است كه تصدق كند.) ولی احتیاطمستحب آن است که از طرف صاحبش صدقه بدهد.

2569 - اگر بعد از آن که یک سال اعلان کرد و صاحب مال پیدا نشد، مال را برای صاحبش نگهداری کند و از بین برود، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده و تعدی یعنی زیاده روی هم ننموده ، ضامن نیست ، ( ولي اگر براي خود برداشته ، ضامن است . و اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد، صاحبش مخير است بين آن كه به صدقه راضي شده يا عوض مالش را مطالبه كندو ثواب صدقه براي تصدق كننده باشد.) ولی اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد یا برای خود برداشته باشد، در هر صورت ضامن است .

2570 - کسی که مالی را پیدا کرده اگر عمدا به دستوری که گفته شد اعلان نکند،گذشته از این که معصیت کرده ، باز هم واجب است اعلان کند.

2571 - ( اگر ديوانه يا بچه نابالغ چيزي پيدا كند، ولي او مي تواند اعلان نمايد.و پس از آن براي او تملك و يا از طرف صاحبش تصدق كند.) اگر بچه نابالغ چیزی پیدا کند، ولی او باید اعلان نماید.

2572 - اگر انسان در بین سالی که اعلان می کند از پیدا شدن صاحب مال ناامید شود،( و بخواهد آن را صدقه بدهد يا تملك نمايد، اشكال دارد.) احتیاط واجب آن است که آن را صدقه بدهد.

2573 - اگر در بین سالی که اعلان می کند، مال از بین برود، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی کرده یا تعدی یعنی زیاده روی کرده باشد، باید عوض آن را به صاحبش بدهد، و اگر کوتاهی نکرده و زیاده روی هم ننموده ، چیزی بر او واجب نیست .

2574 - اگر مالی را که نشانه دارد و قیمت آن به 6/12 نخود نقره سکه دار می رسددر جایی پیدا کند که معلوم است به واسطه اعلان صاحب آن پیدا نمی شود، می توانددر روز اول آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد ( و لازم نيست صبر نمايد تا سال تمام شود.) و چنانچه صاحبش پیدا شود و به صدقه دادن راضی نشود، باید عوض آن را به او بدهد و ثواب صدقه ای که داده ، مال خود او است .

2575 - اگر چیزی را پیدا کند و به خیال این که مال خود اواست بردارد، بعدبفهمد مال خودش نبوده ، باید تا یک سال اعلان نماید.

2576 - لازم نیست موقع اعلان جنس چیزی را که پیدا کرده بگوید بلکه همین قدر که بگوید چیزی پیدا کرده ام ، کافی است .

2577 - اگر کسی چیزی را پیدا کند و دیگری بگوید مال من است ، ( و نشانه هاي آن را بگويد در صورتي بايد به او بدهد كه اطمينان داشته باشد مال اوست ، و لازم نيست نشانه هايي را كه بيشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نيست ، بگويد.) در صورتی بایدبه او بدهد که نشانه های آن را بگوید و یقین پیدا کند که مال او است ، ولی اگرذکر نشانه ها فقط موجب گمان مالک بودنش باشد، مخیر است که به او بدهد یا ازدادن به او خودداری نماید.

2578 - اگر قیمت چیزی که پیدا کرده به 6/12 نخود نقره سکه دار برسد، چنانچه اعلان نکند و در مسجد یا جای دیگری که محل اجتماع مردم است بگذارد و آن چیزاز بین برود یا دیگری آن را بردارد، کسی که آن را پیدا کرده ضامن است .

2579 - هرگاه چیزی پیدا کند که اگر بماند فاسد می شود، ( بايد با جازه حاكم شرع يا وكيل او قيمت آن را معين كند و بفروشد وپولش را نگهدارد، و اگر صاحب آن پيدا نشد، از طرف او صدقه بدهد.) باید تا مقداری که ممکن است آن را نگهدارد، بعد قیمت کند و خودش بردارد یا بفروشد و پولش رنگهدارد، و احتیاط مستحب آن است که در فروش آن به خودش یا به دیگری از حاکم شرع ، در صورت امکان ، اجازه بگیرد و در هر صورت باید تعریف تا یک سال را ادامه دهد تا اگر صاحب آن پیدا شد، پول را به او تسلیم کند و اگر صاحب آن پیدا نشد ازطرف او صدقه بدهد، و احتیاط واجب آن است که برای صدقه دادن از حاکم شرع اجازه بگیرد.

2580 - اگر چیزی را که پیدا کرده موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد، در صورتی که قصدش این باشد که صاحب آن را پیدا کند، ( بي شبهه اشكال ندارد و الا حكم مغصوب را دارد.) اشکال ندارد.

2581 - اگر کفش او را ببرند و کفش دیگری به جای آن بگذارند، چناچه بداندکفشی که مانده مال کسی است که کفش او را برده ، ( و راضي است كه كفشش را عوض كفشي كه برده است بردارد، مي تواند به جاي كفش خود بردارد، و همچنين است اگر بداند كه كفش او را به طور ناحق برده است ، ولي در اين فرض بايد قيمت آن از كفش خودش بيشتر نباشد و الا حكم مجهول المالك نسبت به زيادي قيمت جاري است ، و در غير اين صورت حكم مجهول المالك بر آن كفش جاري خواهد بود.) در صورتی که از پیدا شدن صاحبش مأیوس و یا برایش مشقت داشته باشد، می تواند به جای کفش خودش بردارد.ولی اگر قیمت آن از کفش خودش بیشتر باشد، باید هر وقت صاحب آن پیدا شد زیادی قیمت را به او بدهد، و چنانچه از پیدا شدن او ناامید شود، باید با اجازه حاکم شرع زیادی قیمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد، و اگر احتمال دهد کفشی که مانده ،مال کسی نیست که کفش او را برده ، باید با آن معامله مجهول المالک نماید یعنی از صاحبش تفحص کند و چنانچه از پیدا کردن او مأیوس شود، از طرف او به فقیرصدقه بدهد.

2582 - ( اگر مالي كه دردست انسان است مجهول المالك (يعني صاحب آن نامعلوم )باشد و گمشده بر آن صدق نكند، لازم است صاحب آن را جستجو كند و پس از مأيوس شدن از پيدا شدن صاحبش ، آن را به فقرا صدقه بدهد، و احوط اين است كه با اجازه حاكم شرع تصدق كند، و اگر بعدا صاحبش پيدا شد، ضماني ندارد.) اگر مالی را که کمتر از 6/12 نخود نقره سکه دار ارزش دارد پیدا کندو از آن صرف نظر نماید و در مسجد یا جای دیگر بگذارد، چنانچه کسی آن را بردارد، برای او حلال است .