دسته بندی موضوعی احکام شرعی - عمل

1-جعاله پيش از عمل
        جواز فسخ جعاله برای عامل و جاعل پیش از انجام عمل
        2224 - پیش از آنکه عامل شروع به کار نکند جاعل و عامل می توانند جعاله رابه هم بزنند.

2-عمل بدون تقليد
        صحت عمل بدون تقلید در صورت مطابقت با واقع
        14 - اگر مکلف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد در صورتی اعمال او صحیح است که بفهمد به وظیفه واقعی خود رفتار کرده است یا عمل او بافتوای مجتهدی که وظیفه اش تقلید از او بوده یا با فتوای مجتهدی که فعلا بایداز او تقلید کند، مطابق باشد.

3-عمل به احتياط
        لزوم اجتهاد و یا تقلید از مجتهد و یا عمل به احتیاط و یا مجتهد
        1 - عقیده مسلمان به اصول دین باید از روی دلیل باشد، ولی در احکام غیر ضروری دین باید یا مجتهد باشد که بتواند احکام را از روی دلیل به دست آورد،یا از مجتهد تقلید کند، یعنی به دستور او رفتار نماید، یا از راه احتیاط طوری به وظیفه خود عمل نماید که یقین کند تکلیف خود را انجام داده است ، مثلا اگر عده ای از مجتهدین عملی را حرام می دانند و عده دیگر می گویند حرام نیست ، آن عمل را انجام ندهد، و اگر عملی را بعضی واجب و بعضی مستحب می دانند آن را بجا آورد. پس کسانی که مجتهد نیستند و نمی توانند به احتیاط عمل کنند واجب است از مجتهد تقلیدنمایند.

4-عمل به نذر
        لزوم عمل به نذر همانطوری که در نذر بیان کرده است
        2651 - اگر نذر کند عملی را انجام دهد، باید همانطور که نذر کرده بجا آورد.پس اگر نذر کند که روز اول ماه صدقه بدهد یا روزه بگیرد یا نماز اول ماه بخواند،چنانچه قبل از آن روز یا بعد از آن به جا آورد، کفایت نمی کند. و نیز اگر نذر کندکه وقتی مریض او خوب شد، صدقه بدهد، چنانچه پیش از آن که خوب شود صدقه رابدهد، کافی نیست .

        وفای به نذر در صورت عمل بنحوی که مفاد نذر را اجراء کرده باشد
        2652 - اگر نذر کند روزه بگیرد ولی وقت و مقدار آن را معین نکند چنانچه یک روز روزه بگیرد، کافی است . و اگر نذر کند نماز بخواند و مقدار و خصوصیات آن رامعین نکند، اگر یک نماز دو رکعتی بخواند کفایت می کند واگر نذر کند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معین نکند اگر چیزی بدهد که بگویند صدقه داده ، به نذرعمل کرده است و اگر نذر کند کاری برای خدا بجا آورد، در صورتی که یک نمازبخواند یا یک روز روزه بگیرد، یا چیزی صدقه بدهد، نذر خود را انجام داده است .

        عدم لزوم وفاء به نذر در صورت معلوم شدن حصول مفاد نذر قبل از انعقاد نذر
        2665 - هر گاه نذر کند که اگر مریض او خوب شود، یا مسافر او بیاید، عملی راانجام دهد چنانچه معلوم شود که پیش از نذر کردن مریض خوب شده ، یا مسافر آمده است عمل کردن به نذر لازم نیست .

        حکم نذر پدر یا مادر در شوهر دادن دختر خود به سید، پس از تکلیف او
        2666 - اگر پدر یا مادر نذر کند که دختر خود را به سید شوهر دهد، بعد از آن که دختر به تکلیف رسید، احتیاط آن است که اگر بتوانند او را راضی نمایند که به سید شوهر کند.

5-عمل به وصيت
        حکم عمل به وصیت کسی که چند وصی تعیین کرده است
        2705 - اگر کسی چند وصی برای خود معین کند، چنانچه اجازه داده باشد که هر کدام به تنهایی به وصیت عمل کنند، لازم نیست در انجام وصیت از یکدیگر اجازه بگیرند،و اگر اجازه نداده باشد، چه گفته باشد که همه با هم به وصیت عمل کنند، یا نگفته باشد، باید با نظر یکدیگر به وصیت عمل نمایند، و اگر حاضر نشوند که با یکدیگر به وصیت عمل کنند، و در تشخیص مصلحت اختلاف داشته باشند، در صورتی که تأخیر ومهلت دادن علت شود که عمل به وصیت معطل بماند، حاکم شرع آنها را مجبورمی کند که تسلیم نظر کسی شوند که صلاح را تشخیص دهد. و اگر اطاعت نکنند، به جای آنان دیگران را معین می نماید، و اگر یکی از آنان قبول نکرد، یک نفر دیگر را به جای او تعیین می نماید.

        عدم وجوب عمل کردن به وصیت برای وصی در صورت اعلام عدم آمادگی به وصیت کننده
        2713 - اگر انسان بفهمد کسی او را وصی کرده ، چنانچه به اطلاع وصیت کننده برساندکه برای انجام وصیت او حاضر نیست ، لازم نیست بعد از مردن او به وصیت عمل کند، ولی اگر پیش از مردن او نفهمد که او را وصی کرده ، یا بفهمد و به او اطلاع ندهد که برای عمل کردن به وصیت حاضر نیست ، باید وصیت او را انجام دهد، اگر وصی پیش از مرگ ، موقعی ملتفت شود که مریض بواسطه شدت مرض ، نتواند به دیگری وصیت کند، باید وصیت را قبول نماید.

        لزوم عمل به وصیت برای وصی در صورت عدم اعلام عذر
        2713 - اگر انسان بفهمد کسی او را وصی کرده ، چنانچه به اطلاع وصیت کننده برساندکه برای انجام وصیت او حاضر نیست ، لازم نیست بعد از مردن او به وصیت عمل کند، ولی اگر پیش از مردن او نفهمد که او را وصی کرده ، یا بفهمد و به او اطلاع ندهد که برای عمل کردن به وصیت حاضر نیست ، باید وصیت او را انجام دهد، اگر وصی پیش از مرگ ، موقعی ملتفت شود که مریض بواسطه شدت مرض ، نتواند به دیگری وصیت کند، باید وصیت را قبول نماید.

6- عمل به وصيت نامه
        لزوم عمل به وصیت نامه ممهور به مهر یا امضاء میت
        2696 - اگر نوشته ای به امضا یا مهر میت ببینند چنانچه مقصود او را بفهماندو معلوم باشد که برای وصیت کردن نوشته ، باید مطابق آن عمل کنند.

7-عمل پيش از جعاله
        انتفا مزد جعاله درصورت انجام عمل پیش از عقد جعاله
        2223 - اگر عامل پیش از قرارداد کار را انجام داده باشد یا بعد از قرارداد به قصد این که پول نگیرد انجام دهد حقی به مزد ندارد.

8-عمل در جعاله
        لزوم پرداخت اجرت عمل بطور متعارف در صورت بطلان جعاله و انجام عمل
        2222 - اگر جاعل مزد معینی برای کار قرار ندهد مثلا بگوید: هر کس بچه مراپیدا کند پولی به او می دهم و مقدار آن را معین نکند چنانچه کسی آن عمل راانجام دهد باید مزد او را به مقداری که کار او در نظر مردم ارزش دارد بدهد.

        انتفا مزد جعاله در صورت انجام عمل به قصد رایگان
        2223 - اگر عامل پیش از قرارداد کار را انجام داده باشد یا بعد از قرارداد به قصد این که پول نگیرد انجام دهد حقی به مزد ندارد.

        حکم ناتمام گزاردن عمل توسط عامل در عقد جعاله
        2226 - عامل می تواند عمل را ناتمام بگذارد، ولی اگر تمام نکردن عمل اسباب ضررجاعل شود باید آن را تمام نماید. مثلا اگر کسی بگوید: "هر کس چشم مرا عمل کندفلان مقدار به او می دهم " و دکتر جراحی شروع به عمل کند، چنانچه طوری باشد که اگرعمل راتمام نکند چشم معیوب می شود باید آن را تمام نماید و در صورتی که ناتمام بگذارد حقی به جاعل ندارد.

        حکم مطالبه اجرت جعاله توسط عامل در صورت ناتمام گزاردن عمل
        2227 - اگر عامل کار را ناتمام بگذارد چنانچه آن کار مثل پیدا کردن اسب است که تا تمام نشود، برای جاعل فایده ندارد عامل نمی تواند چیزی مطالبه کند و همچنین است اگر جاعل مزد را برای تمام کردن عمل قرار بگذارد مثلا بگوید: "هر کس لباس من را بدوزد ده تومان به او می دهم ". ولی اگر مقصودش این باشد که هر مقدار از عمل که انجام گیرد برای آن مقدار مزد بدهد، جاعل باید مزد مقداری را که انجام شده به عامل بدهد، اگر چه احتیاط این است که به طور مصالحه یک دیگر را راضی نمایند.