دسته بندی موضوعی احکام شرعی - امربه معروف

1-امربه معروف
        استحباب امر به معروف و نهی از منکر در مستحبات و مکروهات
        2786 - امر به معروف و نهی از منکر با شرایطی که ذکر خواهد شد، واجب است ،و ترک آن معصیت است . و در مستحبات و مکروهات ، امر و نهی مستحب است .

        وجوب امر به معروف و نهی از منکر و حرمت ترک آن
        2786 - امر به معروف و نهی از منکر با شرایطی که ذکر خواهد شد، واجب است ،و ترک آن معصیت است . و در مستحبات و مکروهات ، امر و نهی مستحب است .

        کفائی بودن وجوب امر به معروف و نهی ازمنکر
        2787 - امر به معروف و نهی از منکر واجب کفایی می باشد، و در صورتی که بعضی از مکلفین قیام به آن می کنند، از دیگران ساقط است . و اگر اقامه معروف و جلوگیری از منکر موقوف بر اجتماع جمعی از مکلفین باشد، واجب است اجتماع کنند.

        وجوب امر به معروف و نهی از منکر با احتمال تاثیر
        2788 - اگر بعضی امر و نهی کنند و مؤثر نشود و بعض دیگر احتمال بدهند که امرآنها یا نهی آنها مؤثر است ، واجب است امر و نهی کنند.

        وجوب امر به معروف ونهی نه بیان حکم شرعی
        2789 - بیان مسأله شرعیه کفایت نمی کند در امر به معروف و نهی از منکر، بلکه باید مکلف امر و نهی کند. مگر آنکه مقصود از امر به معروف و نهی از منکر،از بیان حکم شرعی حاصل شود، و یا طرف مقابل از آن ، امر و نهی بفهمد.

        عدم اعتبار قصد قربت در امر به معروف و نهی از منکر
        2790 - در امر به معروف و نهی از منکر قصد قربت معتبر نیست ، بلکه مقصوداقامه واجب و جلوگیری از حرام است .

        وجوب امر به معروف و نهی از منکر در مورد معروف و منکری که شارع به آنها اهمیت زیاد داده است حتی اگر مستلزم بذل جان و مال باشد
        2792 - اگر معروف یا منکر از اموری باشد که شارع مقدس به آن اهمیت زیادمی دهد، مثل اصول دین یا مذهب و حفظ قرآن مجید و حفظ عقاید مسلمانان یا احکام ضروریه ، باید ملاحطه اهمیت شود، و مجرد ضرر، موجب واجب نبودن نمی شود. پس اگرتوقف داشته باشد حفظ عقاید مسلمانان یا حفظ احکام ضروریه اسلام بر بذل جان و مال ،واجب است بذل آن .

        وجوب اظهار حق و انکار باطل بر همه خصوصا علما اگر بدعتی در اسلام واقع شود
        2793 - اگر بدعتی در اسلام واقع شود، مثل منکراتی که دولتها اجرا می کنند به اسم دین مبین اسلام ، واجب است خصوصا بر علمای اسلام اظهار حق و انکار باطل . و اگرسکوت علمای اعلام موجب هتک مقام علم و موجب اسائه ظن به علمای اسلام شود، واجب است اظهار حق به نحوی که ممکن است ، اگر چه بدانند تاثیر نمی کند.

        وجوب اظهار حق و اعلام آن بر همه خصوصا علما اسلام در صورتی که احتمال صحیح داده شود که سکوت موجب معروف شدن منکر و یا منکر شدن معروف بشود
        2794 - اگر احتمال صحیح داده شود که سکوت موجب آن می شود که منکری معروف شودیا معروفی منکر شود، واجب است خصوصا بر علمای اعلام اظهار حق و اعلام آن ، و جایزنیست سکوت .

        وجوب اظهار حق و انکار باطل بر علما در صورتی که سکوت آنان موجب تقویت ظالم و یا جرات او بر سایر محرمات شود
        2795 - اگر سکوت علمای اعلام موجب تقویت ظالم یا موجب تأیید او گردد، یاموجب جرأت او شود بر سایر محرمات ، واجب است اظهار حق و انکار باطل ، اگر چه تاثیر فعلی نداشته باشد.

        وجوب اظهار حق و انکار باطل بر علما اگرچه تاثیری نداشته باشد در صورتی که سکوت آنان موجب بدگمانی مردم به آنان شود
        2796 - اگر سکوت علمای اعلام باعث شود که مردم به آنها بدگمان شوند و آنها رامتهم کنند به سازش با دستگاه ظلم ، واجب است اظهار حق و انکار باطل ، اگر چه بدانند جلوگیری از محرم نمی شود و اظهار آنها اثری برای رفع ظلم ندارد.

        وجوب تصدی منصب در دستگاه ظلمه بر علما در صورتی که دفع مفسده و منکر شود
        2797 - اگر ورود بعض علمای اعلام در دستگاه ظلمه موجب شود که از مفسده ها ومنکراتی جلوگیری شود، واجب است تصدی آن امر. مگر آنکه مفسده اهمی در آن باشد،مثل آن که تصدی آنها باعث سستی عقاید مردم شود، یا سلب اعتماد آنها به علماگردد، در این صورت جایز نیست .

        لزوم رعایت مراتب در امر به معروف و نهی از منکر
        2804 - برای امر به معروف و نهی از منکر مراتبی است . و جایز نیست بااحتمال حاصل شدن مقصود از مرتبه پایین ، به مراتب دیگر عمل شود.

2-مراتب امر به معروف
        بیان مرتبه اول امر به معروف و نهی از منکر
        2805 - مرتبه اول : آنکه با شخص معصیت کار طوری عمل شود که بفهمد برای ارتکاب او به معصیت ، این نحو عمل با او شده است . مثل اینکه از او رو برگرداند،یا با چهره عبوس با او ملاقات کند، یا ترک مراوده با او کند و از او اعراض کند، به نحوی که معلوم شود این امور برای آن است که او ترک معصیت کند.

        توسل به زور و اجبار در مرتبه سوم امر به معروف و نهی از منکر
        2818 - مرتبه سوم : توسل به زور و جبر است . پس اگر بداند یا اطمینان داشته باشد که ترک منکر نمی کند یا واجب را به جا نمی آورد، مگر با اعمال زور و جبر،واجب است . لیکن باید تجاوز از قدر لازم نکند.

        لزوم اقتصار به حائل شدن بین عاصی و معصیت چنانچه مانع از معصیت شود
        2819 - اگر ممکن شود جلوگیری از معصیت ، به این که بین شخص و معصیت حایل شود،و با این نحو مانع از معصیت شود، لازم است اقتصار به آن اگر محذور آن کمتر ازچیزهای دیگر باشد.

        حکم اتلاف اموال محترمه معصیت کار
        2821 - جایز نیست اموال محترمه معصیت کار را تلف کند، مگر آنکه لازمه جلوگیری از معصیت باشد. در این صورت اگر تلف کند، ضامن نیست ظاهرا. و درغیر این صورت ، ضامن و معصیت کار است .

        عدم جواز جلوگیری منکرات و اقامه واجبات چنانچه موقوف بر قتل و جرح باشد
        2824 - اگر جلوگیری از منکرات و اقامه واجبات موقوف باشد بر جرح و قتل ،جایز نیست ، مگر به اذن مجتهد جامع الشرایط با حصول شرایط آن .