1 آبان
شهادت آیت اللَّه حاج آقا مصطفى خمینى (ره)(1356ش)
سالگرد شهادت آیةاللَّه مصطفی خمینی
روز اول آبان ماه مصادف با سالگرد شهادت آیةاللَّه حاج مصطفی خمینی عالم مبارز و اندیشمند توانا به دست عواملرژیم منحوس پهلوی است
بدون شک سرمایهگذاریهای مادی و معنوی در خصوص تجلیل و تکریم از شخصیتها، آنگاه بجا و در مسیر حقیقیاست که برای تعظیم ارزشهای واقعی به کار گرفته شوند و تعظیم شعائر الهی که نمودار ارزشهای انسانیاند، خود بهعنوان عامل رشد قلوب، یک ارزش است:
»ومن یعظّم شعائراللَّه فانّها من تقوی القلوب«، از این روی تجلیل از افراد وقتی تعظیم شعائر الهی است که از»شخصیت» آنها باشد ونه از «شخص» آنان؛ زیرا انسان زمانی دارای شخصیت انسانی است که مظهر عینی و عملیارزشهای انسانی باشد و در این راستا هر چه کاملتر باشد از ارزشهای انسانی برخوردارتر است و لذا نبی اکرم اسلام(ص) وعلی(ع) و سایر بزرگان دین نه تنها انسانهای کاملند که اسوههای کمالند و انسانهای کمالجو، برای نیل به کمال باید خودرا بر آنان تطبیق دهند و درست از همین دیدگاه است که با مروری اجمالی بر سرگذشت بزرگمرد مورد نظر این مقال(حاج آقا مصطفی خمینی) بررسی شخصیت او را آغاز میکنیم
مروری اجمالی بر سرگذشت شهید
حاج آقا مصطفی پسر ارشد امام خمینی، رهبر کبیرانقلاب اسلامی0 در دوازدهم ماه رجب 1349 قمری برابر با 1309هجری شمسی در شهرستان قم دیده به جهان گشود او در سن 21 سالگی، در حوزه درس خارج فقه مرحومآیةاللَّهالعظمی بروجردی -طاب ثراه- به کسب فیض مشغول شد، خارج اصول را نزد پدر تلمّذ نمود و در سن 27سالگی به درجه اجتهاد نایل گردید و دروس علم رجال و فلسفه و تفسیر را در سطح عالی طیّ نمود با تبعید حضرتامام(ره) در 13 آبان 43 به ترکیه، وی نیز دستگیر و در »قزل قلعه« زندانی شد، ولی پس از دو ماه آزاد و سپس به ترکیه وپس از آن به همراه پدر بزرگوارش به عراق تبعید گردید و در همین تبعیدگاه در اول آبان ماه 1356 به شهادت رسیدنکته شنیدنی در این باره که نشانگر فضایل خاندان امام خمینی است آنکه:
حاج آقا مصطفی با جد بزرگوارش سیدمصطفی موسوی در چند جهت در مرگ و زندگی با هم شباهت داشتهاند:
1 - نام هر دو مصطفی بودهاست، 2 - هر دو از رجال علم و تقوا بودهاند، 3 - تاریخ شهادت هر دو در ماه ذیحجةالحرامبودهاست، 4 - هر دو در سن 47 سالگی به شهادت رسیدهاند، 5 - هر دو با شیوه مزورانه به شهادت میرسند، 6 -مدفن هر دو نجفاشرف است گویی تاریخ تکرار میگردد این مرور اجمالی زمینهای است برای ارزیابی شخصیت شهید بزرگوار و لذا به گوشههایی از ابعاد شخصیت آن شهیدمیپردازیم:
1 - ابعاد علمی شهید
شهید حاج آقا مصطفی از همان اول، حالت تعبد نسبت به مطالب علمی نداشت و مطلبی را سربسته نمیپذیرفت؛بلکه مانند خود امام در مقام تجزیه و تحلیل بر میآمد و میتوان گفت که از همان اوایل، روح اجتهاد داشت و همینهم باعث ترقّی او شد ایشان تنها به فقه و اصول بسنده نمیکرد؛ بلکه در فنون مختلف مطالعه داشت وکار میکرد، درادبیات خیلی وارد بود به هر کلمهای که برخورد میکرد، در آن دقت مینمود و ریشه آن را در لغت مییافت اگر درخلال بحث به یک جمله مبهمی برمیخورد، فوراً کتاب را میآورد و ابهام آن را برطرف میساخت در علوم و فنون گوناگون از قبیل:
فقه، اصول، فلسفه، رجال، ادبیات، نحو و صرف و معانی متبحّر شده بود در درس خارج فقه امام(ره)، در نجف اشرف، شرکت میکرد و از چهرههای مبرّز درس به شمار میرفت و حضرت امامهم به اشکالهای ایشان کاملاً توجه داشتند او در هر جلسهای شرکت میکرد، از مسائل علمی سخن میگفت و مجلسرا به یک مجلس علمی مبدّل میساخت
2 - حافظه و نبوغ فوقالعاده
شهید بزرگوار از حافظه قوی و فوقالعادهای برخوردار بود و اگر به مطالبی برمیخورد فراموشش نمیکرد او استعدادو نبوغ قوی و فوقالعادهای داشت و به طوریکه برخی میگویند:
اگر کسی حافظه قوی داشته باشد، استعدادش کماست در مورد ایشان مصداق نداشت
3 - علاقه به طالبان علم
شهید حاج آقا مصطفی به طلاب علاقه شدید داشت؛ مخصوصاً آنهایی که کوشش بیشتری به درس و بحث داشتند وحتی گاهی برای تشویق آنها مسألهای را مطرح میکرد و برای هرکس که بتواند آن را حل کند، جایزهای نیز تعیینمینمود و نظرشان این بود که به طلاب ممتاز و با استعداد باید اضافه بر »شهریه«، هر ماهه هدیه و جایزهای بدهند کهبیشتر تشویق شوند و ترقی نمایند
4 - شهامت
در دورانی که بعثیها به حوزه علمیه و علمای نجف فشار زیاد آوردند و به مرحوم آیةاللَّه حکیم -رضواناللَّه علیه- اهانتکردند و آن مرحوم را خانهنشین نمودند، روزی از بغداد، یکی از مأموران احمد حسن البکر آمد و شهید حاج آقامصطفی را به بغداد برد و در آنجا ایشان را تهدید کردند که با آقای حکیم تماس نگیرد! ایشان برگشتند، رفت و آمدشانبه منزل آن مرحوم بیشتر شد و بدون هیچ خوف و وحشتی، همواره به آنجا میرفت و آنها را دلداری میداد، درصورتی که دیگران جرأت نمیکردند منزل آیةاللَّه حکیم بروند
پیاده رفتن به زیارت ابا عبداللَّه(ع)
یکی از خصوصیات حاج آقا مصطفی پیاده رفتن به کربلا بود و در تمام زیارتهای مخصوص امام حسین15) 7 شعبان،عرفه، اربعین، اول رجب و نیمه رجب( پیاده به زیارت حضرت سیدالشهداء(ع) مشرف میشد و فاصله طولانی میاننجف اشرف و کربلا را طی میکرد، و معمولاً در اثر پیادهروی پایشان مجروح میگردید و با آن حال به راه رفتن ادامهمیداد
6 - احتیاط و تعبّد
در وصیتنامه ایشان آمده است:
جمیع کتابهای خود را در اختیار حسین قرار میدهم به شرط آنکه تحصیل علوم قدیمهکند و در غیر این صورت به کتابخانه مدرسه آقای بروجردی در نجف اشرف تحویل دهند؛ چه آنکه نوعاً از وجوهتحصیل شده و خلاف احتیاط است که ارث برده شود نقل کردهاند در مواقعی که شعر خواندن مکروه است گاهمیشد که یک مصراع را سهواً میخواند و به محض توجه، آن را رها میکرد
7 - سادهزیستی
شهید حاج آقا مصطفی خمینی با اینکه اهل مناجات و گریه و زیارت عاشورا بود اما هیچ رنگ خشک مقدسی وریاکارانه نداشت و سادهزیستی شیوه زندگیاش بوداو فرمان علی(ع) را، هم خوب درک کرده بود و هم خوب آویزهگوش جان نموده بود، آنجا که میفرماید:
خداوند بر آنان که ردای دین بر تن کردهاند و در جامعه به عنوان رهبران حق وعدالت قلمداد شدهاند فرض نموده است که زندگی خود را با مردم ضعیف بسنجند تا درد فقر، فقیر را از پای درنیاوردنقل است در تمام مدتی که ایشان در ایران یا عراق بودند حتی یک خانه ملکی هم نداشتند
8 - جاذبه و دافعه
در عین حال که نسبت به کوچک و بزرگ احترام میکرد معذلک اگر کسی در هدف با او مخالف بود و نسبت به انقلابکینه داشت، بیتفاوت از کنار او میگذشت و به هیچ وجه حاضر نبود او را احترام و تعظیم کند، همانگونه که علی(ع)معیار آن را در عمل نشان داده است
9 - راز و نیاز و عبادت
آیةاللَّه حاج آقا مصطفی خمینی به گفته یارانش فوقالعاده به نماز شب اهمیت میداد؛ به طوریکه حتی در زندان،تبعید و میهمانیها اغلب برای نماز شب و تهجّد به پا میخاست و در عین حال بسیار خوش اخلاق و شوخ طبع بود
10 - فعالیت سیاسی
آیةاللَّه حاج آقا مصطفی خمینی پس از بازداشت و تبعید حضرت امام(ره) به ترکیه، در سال 1343 توسط رژیم منحوسپهلوی دستگیر و به زندان قزلقلعه انتقال یافت که پس از مدتی بر اثر اعتراضات مردم مسلمان و تحت تأثیر افکارعمومی از زندان آزاد و به ترکیه و از آنجا به نجف اشرف تبعید شد وی در خارج از کشور تمامی گروههای مبارز را علیه رژیم بسیج کرد او ارتباط فراوانی با دانشجویان مسلمان خارج ازکشور داشت و بسیاری از آنان را برای آموزش نظامی به فلسطین و جنوب لبنان میفرستاد تا پس از تعلیمات نظامیبرای مبارزه مسلحانه علیه رژیم شاه به کشور بازگردند ایشان با تمام نهضتهای آزادیبخش جهان در تماس و با شخصیتهای ارزنده اسلامی در سطح جهان مرتبط بود حاج آقامصطفی بیاندازه هوشیار و نفوذناپذیر بود و در طول مبارزات سیاسی، عوامل منحرف و نفوذیهای وابسته به رژیمپهلوی توسط ایشان شناسایی و طرد میشدند او به افراد در مسائل سیاسی خیلی دیر اعتماد میکرد و معتقد بود کهحمل بر صحت و حسن ظن خوب است؛ ولی در مسائل سیاسی اصل عدم اعتماد است، مگر اینکه خلاف آن ثابتشود
پایبندی به ولایت فقیه
حاج آقا مصطفی اعتماد راسخی به اصل ولایت فقیه داشت و هیچگاه گامی از راه حضرت امام فراتر نمیگذاشت وخودسرانه به کاری اقدام نمیکرد؛ به طوری که در همه امور سیاسی پیرو دستور و رهنمود حضرت امام(ره) بود؛ و بااینکه خود فقیه جامعالشرایط بود در مقابل دیدگاههای حضرت امام(ره) خود را مجاز به دخالت در امور سیاسینمیدانست و به همانگونه که حضرت امام(ره) در زمان آیةاللَّه العظمی بروجردی به ارایه پیشنهادات و دیدگاهها بهایشان اکتفا میکردند، حاج آقا مصطفی دیدگاههای خود را درباره نحوه مبارزه با رژیم ستمشاهی به حضرت امام ارایهمیکردند و صرفاً مطابق نظر ایشان عمل مینمودند جان کلام آنکه:
تبلور عینی و عملی همه این ارزشها، او را شخصیتی بزرگ و ملکوتی پروراند، به گونهای که از زبان بتشکن دوران، و اسلامشناس بزرگ قرن حضرت امام خمینی(ره) مفتخر به لقب »امید آینده اسلام« شد؛ و در حقیقتآنچه تاکنون گفته شد شرح پیش از متن همین کلام نورانی حضرت امام خمینی(ره) بود آری، بحق او امید آینده اسلام و شهید بزرگوار انقلاب اسلامی بود و در واقع تجلیل از شخصیت آن اسلامشناسبزرگ، تکریم از فرهنگ و آرمان جهانی انقلاب اسلامی است
شهادت حاج آقا مصطفی
رژیم منحوس پهلوی که به نقش و اهمیت حاج آقا مصطفی در مبارزات مردم مسلمان علیه رژیم پی برده بود، هموارهدرصدد از بین بردن چنین شخصیت گرانمایهای بود تا اینکه عوامل رژیم در توطئهای رذیلانه و در شب یکشنبه اولآبان 1356 او را همچون اجداد بزرگوارش مسموم کرده و به شهادت رساندند شهادت او که همزمان با مبارزات گسترده مردم مسلمان کشورمان علیه استبداد پهلوی به وقوع پیوست، بیشک یکیاز محرکهای اصلی در انقلاب اسلامی بود پخش خبر شهادت حاج آقا مصطفی خمینی در روز اول آبان ماه سال 1356 در میان امت مسلمان و مراسمی که بهمناسبت اربعین این شهید والامقام در قم برگزار شد به درگیری مردم با مزدوران اطلاعاتی رژیم شاه انجامید و موجبشعلهور شدن آتش خشم مردم علیه رژیم منحوس پهلوی شد و این معنای همان جمله حضرت امام(ره) بود که فرمودند:
«مرگ مصطفی از الطاف خفیه الهی است« درود بر او و بر همه مردان خدا که نه تنها حیات و مماتشان خیر و برکت برای اسلام است که یاد و ذکر آنان نیز باعثنشر آیات قرآن و آثار اسلام میباشد