خطبه ای است از آن حضرت (علیه السلام):
در این خطبه صفات مردم متقی و رشد یافتگان که در سبیل عرفان حقیقی به مقام والائی رسیده اند و صفات مردم فاسق و منحرف را بیان می فرماید و سپس به مقام عظیم خاندان عصمت اشاره می فرماید، و آنگاه حجت بودن خود را برای مردم توضیح می دهد و در پایان خطبه گمان خلاف واقع برخی از ظاهربینان را درباره بنی امیه متذکر می شود.
ای بندگان خدا، از محبوبترین بندگان خدا در پیشگاه ربوبی بنده ای است که خداوند (سبحان) او را در شناخت خود و ساختن آن یاری فرماید. (این انسان مورد عنایت خداوندی) لباسی از اندوه برتن نمود و پوشاکی از بیم بر خود پوشید. نتیجه چنین شد که چراغ هدایت در دلش برافروخت و برای آن روزی که مانند مهمان بر او وارد خواهد شد، آماده گشت، پس دور را بر خود نزدیک و سخت را بر خود آسان گرفت (در عوامل عبرت و حکمت هستی) نگریست و به مقام بینائی رسید به یاد خدا افتاد به ذکر فراوان پرداخت از نهری گوارا و شیرین سیراب شد که جایگاههای ورود به آن نهر را برای او تسهیل نمود. نخستین آب گوارا را آشامید و راهی روشن و هموار در پیش گرفت. پیراهن های شهوات را از خود برکند. و از همه انواع غم رها گشت، مگر یک غم که خود او به تنهائی آن را پذیرفت نتیجه این بود که از صفت نابینائی و از شرکت در هوای اهل هوی برکنار گشت (این انسان مورد عنایت خداوندی) کلیدهائی برای گشودن درهای هدایت و قفل هائی برای درهای هلاکت در گمراهی گشت بینائی به راهش پیدا کرد و در مسیر خود به حرکت پرداخت و نشان رستگاری خود را با براهین روشن شناخت و از فرو رفتن در شهوات برگسیخت و از وسائل نجات به استوارترین آنها چنگ زد و از طنابهای نگهدارنده به محکمترین آنها درجه یقین او همانند نور خورشید پر فروغ گشت و نفس خود را فقط برای خدا برپا داشت، در بزرگترین امور از صادر نمودن هر چه که به او وارد شود و برگرداندن هر فرعی به اصل خود. چراغی است در ظلمات و کشف کننده تاریکیها و شبهات. کلیدی برای گشودن ابهامها و برطرف کننده دشواریها او راهنمائی است در بیابانهای (بی سر و ته مسائل حیات) سخن می گوید آن را می فهماند و سکوت می کند سالم می ماند اخلاص به خدا می ورزد و خداوند سبحان او را به مقام مخلصین نائل می سازد. (این رشد یافته) از معادن دین خداوندی و مانند میخهای محکم از عوامل نگهدارنده ارزش ها در زمین اوست. خود را بر عدل و دادگری ملزم نموده و نخستین عدل وی درباره خویشتن ، نفی هوی و امیال از نفس خود می باشد حق را توصیف و عمل بر حق نمی نماید برای خیر (و کمال) هیچ نهایتی را رها نمی کند مگر اینکه قصد وصول به آن را در درون خود دارد. و هیچ مورد گمان خیر و رشد را از دست نمی دهد، مگر اینکه قصد رسیدن به آن دارد. کتاب الهی را بر مهار خود مسلط ساخته است، به همین جهت قرآن است که رهبر و پیشوای او است. در هر جا که بار دستورات آن کتاب آسمانی حلول کند، در همان جا فرود می آید و هر جائی که آن نامه ربوبی نزول کند، منزل می گزیند
صفات منحرفین
انسانی دیگر نیز وجود دارد که نام عالم به خود گرفته و عالم نیست، (این نابخرد) نادانی هائی را از نادانان و گمراهیهائی را از گمراهان کسب کرده دامهائی از طنابهای فریبا و گفتار بی اساس پیش پای مردم گسترده است. کتاب الهی را بر آراء (باطل خود) حمل و تاویل نموده و حق را بر هواهای خویش برگردانده است مردم را از حوادث یا خطاهای بزرگ ایمن نموده و گناهان بزرگ را بر آنان ناچیز جلوه می دهد. ادعا می کند که در شبهه ها توقف نموده (و مرتکب آنها نمی شوم) در حالی که در همان شبهات غوطه می خورد و می گوید؟ از بدعتها کناره گیری می کنم، در صورتی که در میان بدعتها آرمیده است صورتش صورت انسانی ولی قلبی چون قلب حیوانی در درونش این نابکار در ورودی رشد و هدایت را نمی شناسد که (از آن وارد شود) و از رشد و هدایت پیروی نماید نیز این (انسان نما) در ورودی نابینائی را نمی داند تا از ورود به آن امتناع بورزد و او است مرده ای در میان زندگان.
دودمان پیامبراکرم صلی الله علیه و آله
پس به کجا می روید و به کدامین پستی ها برمی گردید؟ در حالی که علائم (راه راست) برپا و آیات واضح و راهنمای روشن (بر سر راه) منصوب است. شما به کدامین گمراهی گردانده می شوید و چگونه در تاریکی ها غوطه ور می گردید؟ در حالی که دودمان پیامبرتان در میان شما است. آنان زمامداران حق و پیشتازان دین و زبانهای صدقند آنان را در بهترین و مناسبترین مقام قرآنی که دارند تلقی نمائید وارد شوید به آنان مانند ورود شتران تشنه به چشمه سارهای گوارا. هان، ای مردم، این روایت را از خاتم پیامبران (صلی الله علیه و آله )بگیرید که فرموده است:
کسی که از ما می میرد، مرده نیست و کسی که از ما می پوسد پوسیده نیست پس آنچه را که نمی دانید نگوئید زیرا بیشترین حق در آنها است که شما انکار می کنید معذور بدارید کسی را که شما بر او حجتی ندارید، و او منم. آیا من در میان شما به قرآن عمل نکردم؟ و آیا در میان شما دودمان پاک پیامبر را (برای برخورداری از هدایتشان) به ودیعت ننهادم؟ پرچم ایمان را در میان شما محکم نصب نمودم، و شما را به حدود حلال و حرام آگاه ساختم. و از دادگری خود لباس عافیت بر شما پوشاندم، و بساط نیکو از گفتار و کردارم را برای شما گستردم، و اخلاق نیکوی خویشتن را به شما ارائه نمودم. پس در آن موارد که بینشتان ژرفانی آن را درنمی یابد، و تفکرات از نفوذ در آن ناتوانست رای و نظر (نابجا) بکار نبرید.
گمانی خطاکارانه
تا آنگاه که گمان کننده چنین پندارد که دنیا وابسته و در انحصار بنی امیه است، دنیا منافع خود را به آنان (گروه نابکار بنی امیه) می بخشد. و آنان را به امتیازات صاف خود وارد می نماید، و تازیانه و شمشیر این تبهکاران از این امت برداشته نخواهد گشت. گمان کننده چنین پندار بی اساس دروغ می گوید بلکه روزگار مراد آنان، چونان آب دهان یا چیز محقری از غذا است که پس از جویدن بیرون انداخته شود. آنان زمانی بدین نحو از عیش لذت بار برخوردار گشته و سپس همه آن را بیرون خواهند انداخت.