مطلب چهارم - زیارت جناب سلمان رضی الله عنه
بدان كه از تكاليف زوار در كاظمين رفتن به مدائن است به جهت زيارت عبد صالح الهي جناب سلمان محمدي رضوان الله عليه كه اول اركان اربعه و مخصوص به شرافت سَلْمَانُ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ و منخرط در سلك اهل بيت نبوت و عصمت است و در فضيلت او جناب رسول خدا صلي الله عليه و آله فرموده:
سَلْمانُ بَحْرٌلايُنْزَفُ وَكَنْزٌلايَنْفَدُسَلْمانُ مِنَّا اَهْلَ الْبَيْتِ يُمْنَحُ الْحِكْمَةَ وَيُؤْتِي الْبُرْهانَ
سلمان دریائی است که پایان نپذیرد و گنجی است که تمام نشود سلمان از ما خانواده است که فرزانگی بخشد و برهان آورد
و حضرت امير المؤمنين عليه السلام او را مثل لقمان حكيم بلكه حضرت صادق عليه السلام او را بهتر از لقمان فرموده و حضرت باقر عليه السلام او را از متوسمين شمرده و از روايات مستفاد شده كه آن جناب اسم اعظم مي دانست و از محدثين به فتح بوده و از براي ايمان ده درجه است و او در درجه دهم بوده و عالم به غيب و منايا بوده و از تحف بهشت در دنيا ميل فرموده و بهشت مشتاق و عاشق او بوده و خدا و رسول صلي الله عليه و آله او را دوست مي داشتند و حق تعالي پيغمبر صلي الله عليه و آله را امر فرموده به محبت چهار نفر كه سلمان يكي از ايشان است و آياتي در مدح او و اقران او نازل شده و جبرئيل هر وقت بر حضرت رسول صلي الله عليه و آله نازل مي شده امر مي كرده از جانب پروردگار كه سلمان را سلام برساند و مطلع گرداند او را به علم منايا و بلايا و انساب و شبها براي او در خدمت پيغمبر صلي الله عليه و آله مجلس خلوتي بوده و حضرت رسول و امير المؤمنين صلوات الله عليهما و آلهما چيزهايي تعليم او فرمودند از مخزون و مكنون علم الله كه احدي غير او قابل و قوه تحمل آن را نداشته و رسيد به مرتبه اي كه حضرت صادق عليه السلام فرمود: أَدْرَكَ سَلْمَانُ الْعِلْمَ الْأَوَّلَ وَ الْعِلْمَ الْآخِرَ وَ هُوَ بَحْرٌ لا يُنْزَحُ وَ هُوَ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ (سلمان درك كرد علم اول و آخر را و او دريايي است كه هر چه از او برداشته شود تمام نشود و او از ما اهل بيت است) و براي شوق زايرين و رغبتشان به زيارت آن جناب كافي است تأمل در اختصاص و امتيازش در ميان تمام صحابه و جميع امت به اين كه حضرت امير المؤمنين عليه السلام در يك شب از مدينه به مداين رفت و به دست مبارك او را غسل داد و كفن نمود و نماز كرد بر او با صفوفي بسيار از ملايكه و همان شب به مدينه مراجعت فرمود زهي شرافت مودت و محبت به خانواده رسالت كه انسان را به اين مرتبه از جلال و عظمت رساند و اما كيفيت زيارت آن جناب پس بدان كه سيد بن طاوس در مصباح الزائر چهار زيارت براي آن بزرگوار نقل كرده و ما در اينجا اكتفا مي كنيم به همان زيارت اول آن و در هديه نقل كرديم زيارت چهارم آن را كه شيخ در تهذيب ذكر فرموده پس چون خواستي زيارت كني آن جناب را مي ايستي نزد قبر او رو به قبله و مي گويي:
اَلسَّلامُ عَلي رَسُولِ اللَّهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ خاتَمِ النَّبِيّينَ، اَلسَّلامُ عَلي
سلام بر رسول خدا محمد بن عبداللّه خاتم پیمبران سلام بر
اَميرِ الْمُؤْمِنينَ سَيِّدِ الْوَصِيّينَ، اَلسَّلامُ عَلَي الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومينَ
امیر مؤمنان آقای اوصیاء سلام بر امامان معصوم
الرَّاشِدينَ، اَلسَّلامُ عَلَي الْمَلائِكَةِ الْمُقَرَّبينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا
راهنما سلام بر فرشتگان مقرب درگاه حق سلام بر تو ای
صاحِبَ رَسُولِ اللَّهِ الْأَمينِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا وَلِيَّ اَميرِ الْمُؤْمِنينَ،
یار نزدیک و امین رسول خدا سلام بر تو ای دوست ویژه امیر مؤمنان
اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا مُودَعَ اَسْرارِ السَّادَةِ الْمَيامينِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا
سلام بر تو ای که به تو سپرده شد اسرار بزرگان خجسته سلام بر تو ای
بَقِيَّةَ اللَّهِ مِنَ الْبَرَرَةِ الْماضينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا اَبا عَبْدِ اللَّهِ وَ رَحْمَةُ
یادگار خدا از بندگان نیک حق که از جهان رفتند سلام بر تو ای ابا عبداللّه و رحمت
اللَّهِ وَبَرَكاتُهُ، اَشْهَدُ اَنَّكَ اَطَعْتَ اللَّهَ كَما اَمَرَكَ، وَاتَّبَعْتَ الرَّسُولَ كَما
خدا و برکاتش گواهی دهم که براستی تو فرمانبرداری کردی از خداوند چنانچه به تو دستور داده بود و پیروی کردی از رسولش
نَدَبَكَ، وَتَوَلَّيْتَ خَليفَتَهُ كَما اَلْزَمَكَ وَدَعَوْتَ اِلَي الْأِهْتِمامِ بِذُرِّيَّتِهِ
همانطورکه از تو خواسته بود و ملازم گشتی جانشین او را چنانچه بر تو لازم کرده بود و مردم را به اهمیت دادن نسبت به اولاد
كَما وَقَفَكَ، وَعَلِمْتَ الْحَقَّ يَقيناً وَاعْتَمَدْتَهُ كَما اَمَرَكَ، اَشْهَدُ اَنَّكَ بابُ
آن حضرت دعوت کردی آن سان که تو را واقف گردانید و از روی یقین حق را دانستی و بدان تکیه کردی همانطور که دستورت داده
وَصِيِّ الْمُصْطَفي ، وَطَريقُ حُجَّةِ اللَّهِ الْمُرْتَضي ، وَاَمينُ اللَّهِ فيمَا
بود گواهی دهم که توئی واسطه رسیدن به وصی مصطفی و راه رصول به حجت خدا امام مرتضی و امین خدا هستی در آنچه
اسْتُودِعْتَ مِنْ عُلُومِ الْأَصْفِيآءِ، اَشْهَدُ اَنَّكَ مِنْ اَهْلِ بَيْتِ النَّبِيِّ،
به تو سپرده شده بود از دانش برگزیدگان گواهی دهم که براستی تو در زمره خاندان برگزیده پیامبر هستی
النُّجَبآءِ الْمُخْتارينَ لِنُصْرَةِ الْوَصِيِّ اَشْهَدُ اَنَّكَ صاحِبُ الْعاشِرَةِ،
که برای یاری وصی آن حضرت انتخاب شدند
گواهی دهم که تو دارای درجات ده گانه (یعنی تمام درجات)
وَالْبَراهينِ وَالدَّلائِلِ الْقاهِرَةِ، وَاَقَمْتَ الصَّلوةَ، وَآتَيْتَ الزَّكوةَ، وَاَمَرْتَ
ایمان و دارای برهانها و دلیلهای کوبنده بودی و بپاداشتی نماز را و پرداختی زکات را و امر کردی
بِالْمَعْرُوفِ، وَنَهَيْتَ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَاَدَّيْتَ الْأَمانَةَ، وَنَصَحْتَ للَّهِ
به معروف (کار نیک) و نهی کردی از کار بد و ادای امانت کردی و برای خداو رسولش
وَلِرَسُولِهِ، وَصَبَرْتَ عَلَي الْأَذي في جَنْبِهِ، حَتّي اَتيكَ الْيَقينُ، لَعَنَ اللَّهُ
خیرخواهی نمودی و در راه خدا بر آزار دشمنان (دین) شکیبائی کردی تا مرگت فرا رسید خدا لعنت کند
مَنْ جَحَدَكَ حَقَّكَ، وَ حَطَّ مِنْ قَدْرِكَ، لَعَنَ اللَّهُ مَنْ آذاكَ في مَواليكَ،
کسی که حق تو را انکار کرد و از قدر و مقامت کاست خدا لعنت کند کسی که تو را در مورد سروران و موالیانت آزرد
لَعَنَ اللَّهُ مَنْ اَعْنَتَكَ في اَهْلِ بَيْتِكَ، لَعَنَ اللَّهُ مَنْ لامَكَ في
خدا لعنت کند کسی که تو را در مورد خاندانت (خاندان عصمت) به تعب انداخت خدا لعنت کسی که تو را در مورد
ساداتِكَ لَعَنَ اللَّهُ عَدُوَّ آلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الْجِنِّ وَالْأِنْسِ مِنَ الْأَوَّلينَ
سادات و بزرگانت سرزنش کرد خدا لعنت کند دشمنان آل محمد را از جن و انس از پیشینیان
وَالْآخِرينَ، وَضاعَفَ عَلَيْهِمُ الْعَذابَ الْأَليمَ، صَلَّي اللَّهُ عَلَيْكَ يا اَبا
و پسینیان و چند برابر کند بر آنها عذاب دردناک را درود خدا بر تو ای ابا
عَبْدِاللَّهِ، صَلَّي اللَّهُ عَلَيْكَ يا صاحِبَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ،
عبداللّه درود خدا بر تو ای یار رسول خدا درود خدا بر آن حضرت و بر آلش
وَعَلَيْكَ يا مَوْلي اَميرِ الْمُؤْمِنينَ، وَصَلَّي اللَّهُ عَلي رُوحِكَ الطَّيِّبَةِ، وَ
و بر تو ای دوست با صفای امیر مؤمنان و درود خدا بر روان پاک و
جَسَدِكَ الطَّاهِرِ، وَاَلْحَقَنا بِمَنِّهِ وَرَاْفَتِهِ اِذا تَوَفَّا نابِكَ، وَبِمَحَلِّ السَّادَةِ
پیکر پاکیزه ات و (از خدا خواهیم که) ما را به مهر و لطف خود هنگامی که میراندمان به تو و به جایگاه بزرگان
الْمَيامينِ، وَجَمَعَنا مَعَهُمْ بِجِوارِهِمْ في جَنَّاتِ النَّعيِمِ، صَلَّي اللَّهُ عَلَيْكَ
خجسته مان ملحق کند و گرد آورد ما را با ایشان و در جوارشان در بهشتهای پر نعمت درود خدا بر تو
يا اَبا عَبْدِ اللَّهِ، وَصَلَّي اللَّهُ عَلي اِخْوانِكَ الشّيعَةِ الْبَرَرَةِ مِنَ السَّلَفِ الْمَيامينَ،
ای ابا عبداللّه و درود خدا بر برادران شیعه نیکویت از گذشتگان خجسته و
وَاَدْخَلَ الرَّوْحَ وَالرِّضْوانَ عَلَي الْخَلَفِ مِنَ الْمُؤْمِنينَ، وَاَلْحَقَنا وَاِيَّاهُمْ بِمَنْ
وارد کند خوشی و خوشنودی خود را بر آن کسانی که به یادگار مانده اند از مردمان با ایمان و برساند ما و ایشان را به عترت پاک
تَوَلاَّهُ مِنَ الْعِتْرَةِ الطَّاهِرينَ، وَعَلَيْكَ وَعَلَيْهِمُ السَّلامُ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكاتُهُ.
پیامبر که دوستشان داری و بر تو و بر آنها همگی سلام و رحمت و برکات خدا باد
پس بخوان إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ هفت مرتبه پس بجا بياور نماز مندوب آنچه خواهي مؤلف گويد كه چون خواستي برگردي از زيارت سلمان پس بايست نزد قبر براي وداع و بگو اين وداع را كه سيد در آخر زيارت چهارم ذكر فرموده :
اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا اَبا عَبْدِ اللَّهِ، اَنْتَ بابُ اللَّهِ الْمُؤْتي مِنْهُ وَالْمَاْخُوذُ عَنْهُ،
سلام بر تو ای ابا عبداللّه توئی درگاه خداوند که از آن در آیند و از آن بگیرند
اَشْهَدُ اَنَّكَ قُلْتَ حَقّاً وَنَطَقْتَ صِدْقاً، وَدَعَوْتَ اِلي مَوْلايَ وَمَوْلاكَ
گواهی دهم که تو سخن به حق گفتی و زبانت به صدق و راستی گویا بود و دعوت کردی (مردم را) بسوی مولای من و مولای خودت
عَلانِيَةً وَسِرّاً، اَتَيْتُكَ زآئِراً وَحاجاتي لَكَ مُسْتَوْدِعاً وَها اَنَاذا
آشکارا و پنهانی
برای زیارت به درگاهت آمده ام و حاجتهایم را به تو سپرده ام و اکنون با تو
مُوَدِّعُكَ، اَسْتَوْدِعُكَ ديني وَاَمانَتي وَخَواتيمَ عَمَلي ، وَجَوامِعَ اَمَلي اِلي مُنْتَهي
خداحافظی می کنم و مذهبم و امانتم و عواقب کارم و هر نوع آرزوئی که دارم همه را تا پایان
اَجَلي ، وَالسَّلامُ عَلَيْكَ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكاتُهُ، وَصَلَّي اللَّهُ عَلي مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الْأَخْيارِ.
عمر به تو می سپارم و سلام بر تو و رحمت خدا و برکاتش و درود خدا بر محمّد و خاندان نیکویش باد
آنگاه خدا را بسيار بخوان و برگرد .
مرور امیرالمومنین به طاق کسری
مؤلف گويد كه چون زائر به زيارت سلمان مشرف شد پس از زيارت دو تكليف ديگر دارد اول نماز كردن در طاق كسري دو ركعت يا زيادتر چون آنجا مصلاي حضرت امير المؤمنين عليه السلام است. روايت شده از عمار ساباطي كه امير المؤمنين عليه السلام به مداين آمد و نزول فرمود در ايوان كسري و با او بود دلف بن بحير پس نماز كرد در آنجا بعد از آن برخاست و به دلف فرمود برخيز با من و در خدمت آن حضرت بود جماعتي از اهل ساباط پس گردش كرد در منازل كسري و به دلف مي فرمود از براي كسري در اين مكان چنين و چنان بوده و دلف مي گفت به خدا قسم چنين است كه مي فرمايي پس با آن جماعت در تمام آن مواضع گردش كرد و دلف مي گفت اي سيد و مولاي من چنان شما به اينجاها مطلعيد كه گويا شما اين چيزها را در اينجاها نهاده ايد و روايت شده كه: در آن وقتي كه حضرت بر مداين مرور مي فرمود و آثار كسري و خرابي آن را مشاهده مي نمود يكي از آن اشخاص كه در خدمت آن حضرت بود از روي عبرت اين شعر را خواند :
جَرَتِ الرِّياحُ عَلي رُسُومِ دِيارِهِمْ فَكَاَنَّهُمْ كانُوا عَلي ميعادٍ
وزد بادها بر ویرانه های خانه شان گویا آنان وعده گاهی با هم داشته اند
حضرت فرمود چرا نخواندي:
كَمْ تَرَكُوا مِنْ جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ، وَزُرُوعٍ وَمَقامٍ
چه بسیار باغها و چشمه سارها و کشتزارها و جاهای
كَريمٍ، وَنَعْمَةٍ كانُوا فيها فاكِهينَ، كَذلِكَ وَاَوْرَثْناها قَوْماً آخَرينَ، فَما
خوب و نعمتی که در آن کامیاب بودند و همه را واگذاشتند چنین بود و ما آنها را به گروه دیگری دادیم و
بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّمآءُ وَالْأَرْضُ وَما كانُوا مُنْظَرينَ.
گریه نکرد بر آنها آسمان و زمین و مهلت نیافتند (آری) براستی
پس از آن فرمود:
اِنَ هؤُلاءِ كانُوا وارِثينَ فَاَصْبَحُوا مَوْرُوثينَ، لَمْ يَشْكُرُوا النِّعْمَةَ
اینها وارث بودند ولی اکنون به ارث گذاردند سپاس نعمت نکردند
فَسُلِبُوا دُنْياهُمْ بِالْمَعْصِيَةِ، اِيَّاكُمْ وَكُفْرَ النِّعَمِ، لا تُحِلُّ بِكُمُ النِّقَمُ.
پس دنیا بخاطر نافرمانی از دستشان رفت مبادا کفران نعمت کنید که انتقام بر شما فرود آید
فقيرگويد: حاصل اين مقام را حكيم خاقاني به شعر در آورده آنجا كه فرموده:
هان اي دل عبرت بين از ديده نظركن هان ايوان مدائن را آيينه عبرت دان
پرويز كه بنهادي بر خوان تره زرّين زرّين تره كو برخوان رو كَمْ تَرَكُوا برخوان
زیارت جناب حُذیفة بن الیَمان در مدائن
از بزرگان اصحاب رسول خدا صلي الله عليه و آله و خاصان امير المؤمنين عليه السلام است و در ميان صحابه مخصوص بود به شناختن منافقين و دانستن نامهاي ايشان و اگر در نماز جنازه كسي حاضر نمي شد خليفه ثاني بر او نماز نمي كرد و از جانب او سالها در مداين والي بود پس او را عزل كرد و جناب سلمان والي آنجا شد چون وفات كرد دوباره حذيفه والي آنجا شد و مستقر بود تا نوبت خلافت به شاه ولايت عليه السلام رسيد پس از مدينه رقمي مبارك به او و فرمان همايوني به اهل مداين صادر شد و از خلافت خود و استقرار حذيفه در آنجا به نحوي كه بود اطلاع دادند و لكن حذيفه بعد از حركت آن حضرت از مدينه به جانب بصره به جهت دفع شر اصحاب جمل و قبل از نزول موكب همايون به كوفه وفات كرد و در همان مداين مدفون شد از ابو حمزه ثمالي روايت است كه چون حذيفه خواست وفات كند فرزند خود را طلبيد و وصيت كرد او را به عمل كردن به اين نصيحتهاي نافعه فرمود اي پسر جان من ظاهر كن مايوسي از آنچه كه در دست مردم است كه در اين ياس غني و توانگري است و طلب مكن از مردم حاجات خود را كه آن فقر حاضر است و هميشه چنان باش كه روزي كه در آن هستي بهتر باشي از روز گذشته ات و هر وقت نماز مي كني چنان نماز كن كه گويا نماز وداع و نماز آخر تو است و مكن كاري را كه از آن عذر بخواهي و بدان كه در جنب حرم جناب سلمان مسجد جامع مداين است كه منسوب است به حضرت امام حسن عسكري عليه السلام كه آن را ساخته يا در آنجا نماز خوانده معلوم نيست از فيض دو ركعت نماز تحيت در آن محل شريف خود را محروم نكند .