نهج البلاغه - نامه : 25 - به مامور جمع آوری مالیات

وصیتی است از آن حضرت (علیه السلام):

 این وصیت را برای کسی که او را مامور استیفای حقوق مالی می فرمود، می نوشت.
 راه بیفت بر مبنای تقوای خداوندی که شریکی برای او نیست.
 هیچ مسلمانی را مترسان و با اکراه صاحب مال (و زمین) از آنجا عبور مکن و از صاحب مال هرگز بیش از حق خداوندی در یک مال مگیر.
 و هنگامی که به سرزمین قبیله ای رسیدی (در خارج از آبادی) در جایگاه های آب آنان فرود آی، بدون این که با خانه ها و خانواده های آنان مخلوط گردی.
 سپس با آرامش و متانت به طرف ایشان حرکت کن تا به میان مردم آن آبادی برسی و توقف کنی و به آنان سلام کن بدون این که در سلام گفتن آنان را تحقیر نمایی.
 سپس به آنان بگو:
 ای بندگان خدا، ولی خدا و خلیفه او مرا برای گرفتن حق خداوند در اموال شما به سوی شما فرستاده است.
 پس آیا خداوند در اموال شما حقی دارد که آن را به ولی خدا بپردازید؟ اگر گوینده ای بگوید:
 نه، در مال ما حق خداوندی وجود ندارد، به او مراجعه مکن.
 و اگر کسی اعتراف به حق خدا در اموالش نمود، با او راه بیفت بدون این که او را بترسانی، یا او را تهدید کنی، یا با او سختگیری نمایی، یا او را به مشقت بیندازی.
 هر چه که از طلا و نقره به تو داد،آن را بگیر.
 و اگر صاحب مال، گاو و گوسفند و شترانی داشته باشد، میان آنها داخل مشو، مگر با اذن صاحب مال، زیرا اکثر مال از آن صاحب مال است.
 وقتی که وارد اموال او شدی، ورودت مانند کسی نباشد که زورگویی می کند و مسلط بر آنها است.
 و هیچ چارپایی را از جای مگریزان و مترسان و با صاحبش درباره آن بدرفتاری مکن.
 سپس مال را دو قسمت کن و صاحب مال را در اختیار یکی از آن دو قسمت مخیر گردان.
 وقتی که صاحب مال قسمتی را انتخاب کرد، درباره آنچه که اختیار کرده است، او را مورد تعرض قرار مده.
 سپس بقیه را دو قسمت کن و صاحب مال را در انتخاب یکی از آن دو مخیر گردان.
 وقتی که قسمتی را انتخاب کرد، برای آن قسمت به او تعرض مکن.
 تقسیم و اختیار را برای صاحب مال به همین منوال ادامه بده تا از مال مقداری بماند که حق خدا را از آن استیفاء کنی، سپس حق خدا را از آن باقیمانده بگیر.
 اگر کسی از تو طلب اقاله کند، یعنی از تو بخواهد تقسیمی را که انجام گرفته است نادیده بگیری و تقسیم مجددا انجام شود، تو دو قسمت جدا شده از هم را مخلوط کن و سپس مانند دفعه اول، تقسیم را انجام بده تا حق خداوندی را از مال او بگیری.
 و هرگز حیوان پیر و کهنسال و شکسته پا و ناتوان از جهت بیماری و عیب را مپذیر.
 و هیچ کسی را برای استیفای حقوق خداوندی از صاحبان اموال مورد اطمینان قرار مده مگر این که اعتماد و وثوق به دین او داشته باشی و کسی باشد که با مال مسلمانان با نرمش و مدارا رفتار کند تا حقوق الهی را به ولی امر مسلمانان برساند و او در میان آنان تقسیم نماید.
 و کسی را به مال مردم موکل مکن مگر این که خیراندیش و خیرخواه و مهربان و امین و حفاظت کننده مال و حقوق باشد و هرگز شدت به خرج ندهد، تجاوز از حد خود نکند و آن جانداران را که به عنوان حقوق دریافت کرده است، درمانده و خسته نگرداند.
 سپس آنچه را که از حقوق در نزد تو جمع شود به سوی ما بفرست تا ما آن را در مواردی که خداوندی دستور فرموده است مصرف کنیم.
 هنگامی که امین تو آن حیوانات را به عنوان حقوق دریافت کرد، به او سفارش کن مابین شتر و بچه او فاصله نیندازد و در دوشیدن شیر مادر افراط نکند که به چه زیان برسد و آنها را در سواری به تلاش و زحمت نیندازد و عدالت را در میان حیواناتی که با یکدیگر همراهند برقرار کند و به آن جانداری که خسته شده است، مهربانی کند، و به آن حیوان که سم آن شکافته و یا از راه رفتن ناتوان است، عطوفت داشته باشد.
 و هنگامی که از آبگیرها می گذرد حیوانات را وارد آبگیرها کند.
 و آنها را از علفزارها به جاده های خشک نکشاند.
 و در ساعتهایی آنها را راحت بگذارد و در جایگاه های آب و چراگاه که حیوانات مشغول آشامیدن آب و چریدن گیاهند، به آنها مهلت بدهد تا با اذن خداوندی آنها فربه و چاق بدون خستگی و تحمل مشقت به ما برسند.
 ما هم آنها را بر مبنای کتاب خدا و سنت پیامبرش (صلی الله علیه و آله) تقسیم کنیم.
 اینگونه عمل به تکلیف درباره حقوق اموال مردم پاداش تو را بزرگتر سازد و به رشد تقوایی تو نزدیکتر می باشد، ان شاء الله.